Η Μαρία Μπότσιου κάνει ένα βήμα παραπάνω και προσπαθεί να συνδέσει την αγαπημένη μας μουσική με την ανάγκη μας να εκφραστούμε ως κοινωνικά όντα!
Μιά καθαρά φιλοσοφική προσέγγιση επάνω στην ροκ..
Η υπαρξιακή φιλοσοφία μελετά την ύπαρξη του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν και την ύπαρξη του σύμπαντος μέσα στον άνθρωπο. Αναφέρεται στη ζωή και το θάνατο, όχι ως φυσικά φαινόμενα αλλά διερευνά σκοπό, νόημα και αποτέλεσμα στη πνευματική επιβίωση του ανθρώπου.Ο υπαρξισμός, ως ρεύμα, ορίζεται από τα μέσα του 19ου αι. έως και τα μέσα του 20ου αιώνα. Εντούτοις, η γέννησή του ξεκίνησε πολύ νωρίτερα: ο Σωκράτης, οι στωικοί φιλόσοφοι και θεολόγοι όπως ο Αυγουστίνος Ιππώνος και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, υπήρξαν οι πρώτοι που προσέγγισαν το νόημα της ύπαρξης του ανθρώπου, κατασκευάζοντας τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν οι Søren Kierkegaard, Friedrich Nietzsche, Karl Jaspers, Gabriel Marcel, Martin Heidegger, Jean-Paul Sartre και άλλοι σημαντικοί υπαρξιστές των καιρών μας.
(Martin Heidegger, 1889-1976)
Αν και, οι φιλόσοφοι του υπαρξισμού έχουν διαφορετική ο κάθε ένας προσέγγιση σε ότι αφορά την ύπαρξη μας, χρησιμοποιούν ορισμένες κοινές παραδοχές. Θεωρούν ότι η ύπαρξη μας δεν έχει έναν προκαθορισμένο σκοπό, αλλά ο κάθε άνθρωπος αυτοπροσδιορίζεται μέσω των πράξεών του. Ενδεικτικά, ο Nietzsche στις σημειώσεις του για τον Ζαρατούστρα αναφέρει ότι «Κάθε σκοπός έχει απωλεσθεί. Οι άνθρωποι πρέπει να προσδιορίσουν έναν» (Nietzche, 1983:455).
(Friedrich Wilhelm Nietzsche, 1844-1900)
Θεωρούν, επίσης, ότι οι άνθρωποι έχουν ελεύθερη βούληση και αποφασίζουν οι ίδιοι για τη μοίρα τους: «Η πράξη μου ξεφεύγει από τον προσδιορισμό των κινήτρων όχι επειδή είμαι ελεύθερος, αλλά αντίθετα επειδή η δομή των κινήτρων ως μη αποτελεσματικών στοιχείων είναι συνθήκη της ελευθερίας μου» (Sartre, 19--:88).
Μια άλλη κοινή παραδοχή των υπαρξιστών αφορά στην αυθεντικότητα της πραγμάτωσης της ζωής μας, θεωρώντας ότι αυτό συμβαίνει αντιλαμβανόμενοι τον ρόλο μας ως άνθρωποι και όχι ως άτομα, δηλαδή ως μέλη της ανθρωπότητας και όχι ως μέλη της κοινωνίας: «Το ότι είμαστε άνθρωποι δεν το ξέρουμε μέσω του εαυτού μας, αλλά δυνάμει ενός συλλογισμού: είμαι όπως και οι άλλοι – άρα είμαι άνθρωπος. Ένας Θεός ξέρει, αν έστω και ένας από εμάς είναι άνθρωπος!» (Kierkegaard, 1999:56-57).
Τέλος, κοινή παραδοχή μεταξύ των υπαρξιστών φιλοσόφων, είναι η ευθύνη που φέρουν οι επιλογές μας, καθώς δε μπορούμε να κρυφτούμε πίσω από υπερβατικές αρχές αποφεύγοντας να ζήσουμε τη ζωή μας. Βρεθήκαμε σε αυτόν τον κόσμο, και είναι μοιραία μας ευθύνη «να τα βγάλουμε πέρα».
(Jean-Paul Sartre, 1905-1980)
Η μουσική, ως μέσο έκφρασης, αποτελεί μια συχνότητα του σύμπαντος μέσα μας και έναν τρόπο κατανόησης της ύπαρξης μας σε αυτόν τον κόσμο. Ο υπαρξισμός επίδρασε σημαντικά στη μουσική του 20ου αι., καθώς η μεταξύ τους σχέση δεν είναι μόνο χρονική, αλλά και ουσιαστική. Η rock μουσική αποτελεί ένα μέσο έκφρασης, διαμαρτυρίας, αναζήτησης, και υπό αυτήν την έννοια εκφράσεις του υπαρξισμού εντοπίζονται στο έργο των περισσοτέρων rock και metal συγκροτημάτων.
Ένας από τους πλέον δημοφιλείς καλλιτέχνες που διαχειρίστηκε υπαρξιακά ζητήματα στο έργο του, είναι ο Jim Morrison.
Ο Morrison ήρθε σε επαφή με τον υπαρξισμό κατά τη διάρκεια της εφηβείας του, μελετώντας το έργο του Nietzsche, και αργότερα κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων, το έργο του Albert Camus. Οι αθεϊστικές υπαρξιακές ιδέες του Nietzsche και του Camus υπήρξαν καθοριστικές για την μετέπειτα πορεία του Morrison, τόσο καλλιτεχνικά όσο και στη γενική στάση του απέναντι στη ζωή.
Ένα παράδειγμα της σκέψης με την οποία αντιμετωπίζει, στιχουργικά, την ανθρώπινη ύπαρξη ο Morrison, είναι το “Five to One”, από τον δίσκο “Waiting for the Sun” (1968).
Στο κομμάτι αυτό αναφέρει:
No one here gets out alive, now
You get yours, baby, I'll get mine
Gonna make it, baby, If we try
The old get old
And the young get stronger
May take a week
And it may take longer
[…]
Trade in your hours for a handful dimes
Gonna' make it, baby, in our prime
Come together one more time
Get together one more time
https://www.youtube.com/watch?v=oOzpncIHCLs
Ο Morrison στο “Five to One” απευθυνόμενος σε μια εν δυνάμει ερωτική σύντροφο, μιλάει για το εφήμερο της ζωής του ανθρώπου. Τονίζει, ότι ματαιότητα είναι το άσκοπο χάσιμο του λιγοστού μας χρόνου, προτείνοντας τον μεταξύ τους έρωτα ως ξόρκι, απέναντι σε αυτήν τη ματαιότητα.
Δεν πρόκειται για ένα απλό παιχνίδι φλέρτ, αλλά για την αντίληψη που ο ίδιος είχε απέναντι στην ύπαρξή μας: θα τα καταφέρουμε, συνυπάρχοντας μεταξύ μας και βιώνοντας το προνόμιο της ύπαρξής μας.
Η αντιστοίχιση που υπάρχει στο “Five to One” του Morrison, με το έργο του Nietzsche «Ανθρώπινο, υπερβολικά ανθρώπινο» (1990), είναι σαφής.
Ο Nietzsche έβλεπε μία έλλειψη «ελεύθερων πνευμάτων» και μία υπερπληθώρα «δεσμευμένων πνευμάτων», ανθρώπους που έμεναν πεισματικά τυφλοί στην πολυπλοκότητα και παραδοξότητα της ύπαρξης, προτιμώντας τη συντηρητική ασφάλεια της καθημερινότητας. Αυτήν ακριβώς την παραδοχή έρχεται να υιοθετήσει ο Morrison, αφενός ως επίδοξος εραστής και αφετέρου ως υπαρξιστής μουσικός. “No One Here Gets Out Alive” θα είναι και ο τίτλος της βιογραφίας του Morrison (Hopkins & Sugerman, 1995).
(Jim Morrison, 1943-1971)
Οι άνθρωποι, κινούμενοι από τα ένστικτά μας, εμβαθύνουμε σε υπαρξιακά ζητήματα. Οι πιο τυχεροί δημιουργούν τέχνη, επιθυμώντας να εκφραστούν, να εξοικειωθούν με τους φόβους, να στρέψουν την προσοχή στα επίκαιρα προβλήματα που μπορούν να λυθούν μόνο με κοινή προσπάθεια και συνεννόηση. Αυτή είναι η βάση του υπαρξισμού στη φιλοσοφία και τη μουσική: η συνεννόηση εντός και εκτός μας.
Δρ. Μαρία Μπότσιου
Βιβλιογραφία
Crowell, S. (2015). Existentialism. Στο The Stanford Encyclopedia of Philosophy (E.N. Zalta ed.), Διαθέσιμο από: http://plato.stanford.edu/archives/spr2015/entries/existentialism
Kierkegaard, S. (1999). Ασθένεια προς θάνατον (η ένοια της απελπισίας). (Κ. Παπαγιώργης, μεταφρ.). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1849)
Nietzche, F. (1983). Έτσι μίλησεν ο Ζαρατούστρα (τάδε έφη Ζαρατούστρα). (Α. Δικταίος, μεταφρ.). Αθήνα: Δωδώνη. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1983-1985)
Nietzche, F. (1990). Ανθρώπινο, υπερβολικά ανθρώπινο. (Ε. Καλκάνη, μεταφρ.). Αθήνα: Δαμιανός. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1878)
Sartre, J.P., (19--). Το είναι και το μηδέν, δοκίμιο φαινομενολογικής οντολογίας (πρώτος τόμος). (Κ. Παπαγιώργης, μετφ.). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. (το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε 1943)
Heidegger, M. (1998). Είναι και Χρόνος. (Γ. Τζαβάρας μετφ.) Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη
Hopkins, J. & Sugerman, D. (1995). No One Here Gets Out Alive. New York: Warner Books. (πρώτη έκδοση 1980)
Rockarolla Radio!
listen live & chat with us:
http://www.rockarolla.eu/popup
εναλλακτικα ακουμε απο:http://www.e-radio.gr/Rockarolla-Radio-Thessaloniki-i1104/live
http://greekradios.gr/radio_play.asp?r_id=864Like us on facebook:
https://www.facebook.com/rockarollaradio/
{fcomment}